عاق والدین

حضرت موسی بن عمران علیه السلام به خدای متعال گفت:- ای خدا- فلان شخص که دوست من بود و شهید شد. اینک در کجا جای دارد؟

خدای عزّ وجلّ فرمود: او در آتش جهنّم است.

حضرت موسی بن عمران علیه السلام به خدای عزّ وجلّ گفت:

مگر به شهداء وعده بهشت ندادی؟

خدای عزّ وجل فرمود: بله.

امّا این شخص. بر عقوق والدین اصرار داشت [1].

و من اعمال شخصی را که عاقّ والدین است قبول نمی کنم [2].

قبیح ترین گناه بشمار می آید

حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: زشت ترین و قبیح ترین گناهان:

قطع صله رحم و عقوق والدین می باشد[3].

کفر را موجب می گردد

عقوق والدین منجرّ به کفر گشته و نمودی از آن است

در حدیثی به این مضمون آمده است که عقوق والدین منجرّ به کفر می گردد[4].

کیفر و مجازات را در دنیا موجب می گردد

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به این مضمون فرمود: سه گناه است که عقوبت آنها- قبل از آخرت- در دنیا خواهد بود: عقوق والدین.

و سرکشی نمودن.

و در مقابل نیکی. بدی کردن [5].

گناه بزرگ بشمار می آید- عقوق والدین از گناهان کبیره محسوب می گردد

امام رضا علیه السلام فرمود: عقوق والدین از جمله گناهان کبیره است [6][7].

گرفتاری و محنت را موجب می گردد

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: فرزندی که مورد عاقّ والدین است. شومی و بدیمنی و گرفتاری را در پی دارد[8].

مرگ را نزدیک می سازد- نابودی و فنا را موجب می گردد

امام باقر علیه السلام به این مضمون فرمود: پناه می بریم از گناهانی که نابودی را تسریع می کند. و أجل ها را نزدیک می سازد و باعث خالی شدن شهر و دیار می گردد.

آن گناهان عبارتند از: قطع صله رحم و عقوق والدین و نیکی نکردن [9].

نسل را کم نموده و دودمان را نابود می سازد

امام رضا علیه السلام در حدیثی پیرامون آفات عقوق والدین به این مضمون فرمود:

عقوق والدین موجب کم شدن نسل و قطع دودمان می گردد[10].

نکبت را بوجود می آورد

شخصی از بزرگان در وصیت خود به فرزندانش گفت: عقوق والدین موجب نکبت می گردد. و زیادی را به اندکی تبدیل می کند.

و باعث خرابی شهر و دیار می گردد[11].

نماز عاقّ والدین مورد قبول واقع نمی گردد

امام صادق علیه السلام به این مضمون فرمود: کسانی که عاقّ والدین هستند.

نماز آنها قبول نمی شود.

و دعای آنها مستجاب نمی گردد[12].

نفرین شدگان

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: ملعون و نفرین شده است. شخصی که مورد عاقّ والدین خود قرار دارد[13].

نفرین خدای عزّ وجلّ بر عاقّ والدین

امام مجتبی علیه السلام به این مضمون فرمود: عاق والدین مورد لعن و نفرین خدا می باشد[14].

نفرین پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بر عاقّ والدین

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله چند گروه را مورد لعن و نفرین خود قرار دادند.

از جمله آن گروه کسانی هستند که عاقّ والدین می باشند[15].

نفرین ملائکه بر عاقّ والدین

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به این مضمون فرمود: دو ملک از ملائکه خدای عزّ وجلّ این گونه دعا می کنند:

یکی از آنها می گوید:- خدایا- کسانی را که به والدین خود نیکی می کنند. حفظ فرما.

و دیگری می گوید:- خدایا- بر کسانی که عاقّ والدین هستند غضب کن و آنها را نابود ساز[16].

هلاک و نابودی را موجب می گردد

حضرت ابوطالب علیه السلام به فرزندان خود توصیه نموده و به آنها فرمود:

از عقوق والدین و سرکشی اجتناب نمائید.

زیرا این دو امر موجب نابودی و هلاکت پیشینیان شده است [17].

عقوق والدین نمودی از مفاسد آخرالزمان بشمار می آید

امام صادق علیه السلام به شخصی پیرامون مفاسد آخر الزمان و علامات آن در ضمن حدیثی به این مضمون فرمود:

... و آن هنگام که دیدی عقوق والدین گسترش پیدا کرد.

و والدین کم ارزش و سبک شمرده شدند.

و آنها- در نزد فرزندانشان- از بدترین مردم بشمار می آیند.

و فرزندان خوشحال می شوند از اینکه به والدین آنها تهمت زده شود.

و آنگاه که دیدی فرزند به پدر خود افترا بسته و به او تهمت می زند.

و آنگاه که دیدی فرزندان علیه والدین خود دعا نموده و آنها را نفرین می کنند.

و آنگاه که دیدی فرزندان از مرگ والدین خود مسرور و خوشحال می شوند.

... در این هنگام برحذر باش. و نجات را از خدای متعال طلب نما.

و بدانکه مردم- در این هنگام- در معرض خشم و غضب خدا قرار دارند. ..[18]

در حدیثی که پیرامون مفاسد آخر الزمان و علامات آن می باشد. آمده است:

در آن هنگام فرزندان. مورد عاقّ والدین خود قرار می گیرند[19].

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در باره علامات آخرالزمان و مفاسد آن به این مضمون فرمود:

بخاطر عصیان و سرکشی فرزندان- در آن زمان- پدری که دارای پنج فرزند است.

آرزو می کند: کاش چهار فرزند داشت.

و پدری که دارای چهار فرزند است. آرزو می کند که کاش سه فرزند داشت.

و پدری که دارای دو فرزند است. آرزو می کند کاش یک فرزند داشت.

و پدری که دارای یک فرزند است. آرزو می کند کاش هیچ فرزندی نداشت [20].

همچنین باید بدانیم که ممکن است فردی در زمان حیات پدر و مادر مورد رضای آنها باشد ولی بعد از مرگ آنها به خاطر عدم برآوردن حقوق آنها مثل اد نکردن قرضهای آنان و... مورد عاق ایشان قرار گیرد. عکس این مطلب نیز ممکن است، یعنی چه بسا افرادی در دنیا مورد عاق پدر و مادر قرار گیرند ولی بعد از مرگ آنها، به سبب ادای حقوق آنان - مثل اداء قرض و انجام خیرات و مبرات برای آنها و... مورد رضای پدر و مادر قرار گیرد.

امیرالمؤمنین (ع) فرمود: کسی که پدر و مادر خویش را غمگین سازد عاق والدین شده است. (حق آنها را رعایت نکرده است.)

بحار الانوار، ج 74، ص 64.

پی نوشت ها:

[1]  يعنى او از اينكه مورد عاقّ والدين قرار گيرد ترس و واهمه نداشت.

و نسبت به عقوق والدين جرى و بى‏باك و گستاخ بود.

[2]  إنّ موسى بن عمران عليه السلام قال:- يا ربّ- أين صديقي- فلان- الشهيد؟

قال عزّو جلّ: في النار.

قال عليه السلام: أليس وعدت الشهداء. الجنّة؟

قال عزّ وجلّ: بلى.

ولكن كان مصرّاً على عقوق الوالدين.

و أنا لا أقبل- مع العقوق- عملًا( مستدرك الوسائل ج 15 ص 193).

[3]  قال أميرالمؤمنين عليه السلام: أقبح المعاصي: قطيعة الرحم. و العقوق( غرر الحكم).

[4] عن يونس بن رباط عن أبي عبداللَّه عليه السلام قال: قال رسول اللَّه صلى الله عليه و آله: رحم اللَّه من أعان ولده على برّه.

قال: قلت: كيف يعينه على برّه؟

قال عليه السلام: يقبل ميسوره. و يتجاوز عن معسوره.

و لا يرهقه* و لا يخرق به.

فليس بينه وبين أن يصير في حدّ من حدود الكفر. إلّاأن يدخل في عقوق أو قطيعة رحم ...( الكافي ج 6 ص 50 و تهذيب الأحكام ج 7 ص 187- 188).

* أي: لا يسفه عليه. و لا يظلمه. أو يحمل عليه ما لا يطيقه.

الخُرق- بالضمّ-: الحمق و الجهل.

أي: لا ينسب إليه الحمق( نقلًا عن هامش الكافي).

[5] قال أميرالمؤمنين عليه السلام: قال رسول اللَّه صلى الله عليه و آله: ثلاثة- من الذنوب- تعجّل عقوبتها.

و لا تؤخّر إلى الآخرة: عقوق الوالدين. و البغي على الناس. و كفر الإحسان( الأمالي للشيخ الطوسي- عليه الرحمة- ص 14 المجلس 1 و الأمالي للشيخ المفيد- عليه الرحمة- ص 237 المجلس 28.

قال رسول اللَّه صلى الله عليه و آله: ثلاثة- من الذنوب- تعجّل عقوبتها في الدنيا. و لا تؤخّر إلى الآخرة:

العاقّ والديه. و الباغي على الناس.

و المجازي الإحسان بالكفر( تنبيه الخواطر ج 2 ص 78).

[6]  گناهان كبيره به گناهانى گفته مى‏شود كه به مرتكب آن. وعده آتش جهنّم داده شده است.

[7]  قال الإمام الرضا عليه السلام: إنّ من الكبائر: عقوق الوالدين( الكافي ج 2 ص 278).

( راجع: الكافي ج 2 ص 276 و ص 278 و ص 280 و ص 281 و ص 286 و علل الشرائع ج 2 ص 218 الباب 223 الحديث 2 و عوالي اللئالي ج 1 ص 88 و عوالي اللئالي ج 3 ص 561 و جامع الأخبار ص 214 و الخصال ص 273 و اعلام الدين ص 456 و تفسير القمّي- عليه الرحمة- ج 1 ص 164- 165 و تفسير العيّاشي- عليه الرحمة- ج 1 ص 392 و تحف العقول ص 422 و عيون الأخبار ج 2 ص 134 الباب 35 الحديث 1).

و في عوالي اللئالي ج 1 ص 88 هكذا: عقوق الوالدين المسلمين.

قال رسول اللَّه صلى الله عليه و آله: ألا انبّئكم بأكبر الكبائر؟- ثلاثاً-

قلنا: بلى- يا رسول اللَّه-.

قال صلى الله عليه و آله: الإشراك باللَّه و عقوق الوالدين ... و قول الزور ...( تنبيه الخواطر ج 1 ص 18).

قال الإمام الصادق عليه السلام: أكبر الكبائر: الشرك. و عقوق الوالدين ...( الخصال ص 411).

قال الإمام الصادق عليه السلام: أكبر الكبائر: الشرك باللَّه و عقوق الوالدين ...( جامع الأحاديث للشيخ جعفر بن أحمد القمّي- عليه الرحمة- ص 208 و ص 209).

( راجع: تفسير العيّاشي- عليه الرحمة- ج 1 ص 391).

قال الإمام الصادق عليه السلام: أكبر الكبائر. سبع: ... و عقوق الوالدين ...( تفسير فرات الكوفي- عليه الرحمة- ص 102 و تهذيب الأحكام ج 4 ص 201).

قال الإمام الصادق عليه السلام: الكبائر محرّمة.

و هي: ... و عقوق الوالدين ...( خصال ص 610).

[8]  قال أميرالمؤمنين عليه السلام: ولد عقوق. محنة وشؤم( غرر الحكم).

[9] براى اطّلاع از متن اين حديث شريف به صفحه 293 مراجعه فرمائيد.

امام باقر عليه السلام اين مطلب را براى تعليم و آموزش ساير مردم بيان نموده.

زيرا امام عليه السلام معصوم بوده و از هر خطا و لغزشى مصون و محفوظ و مبرّا است.

[10]  قال الإمام الرضا عليه السلام: حرّم اللَّه تبارك و تعالى عقوق الوالدين لما فيه من الخروج من التوقير للَّه. و التوقير للوالدين. و كفران* النعمة. و إبطال الشكر.

و ما يدعو- من ذلك إلى قلّة النسل و إنقطاعه.

لما في العقوق من قلّة توقير الوالدين و العرفان بحقّهما. و قطع الأرحام. و الزهد من الوالدين. و ترك التربية لعلّة ترك الولد برّهما( من لا يحضره الفقيه ج 3 ص 369).

* في المناقب: كفر. المناقب ج 4 ص 387.

[11]  براى اطّلاع از متن اين حديث شريف به صفحه 293 مراجعه فرمائيد.

[12]  قال الإمام الصادق عليه السلام: ثمانية لا تقبل لهم صلاة. و لا تجاب لهم دعوة:

العبد. إذا أبق حتّى يعود إلى مولاه.

و المرأة الناشزة عن زوجها. و هو ساخط عليها.

و مانع الزكاة.

و الجارية المدركة تصلّي بغير خمار.

و إمام قوم يصلّي بهم و هم له كارهون.

و عاقّ والديه.

و السكران.

و جاحد حقّ أهل البيت عليهم السلام( معدن الجواهر ص 64 للشيخ أبي الفتوح الكراجكي- عليه الرحمة- منشورات المكتبة المرتضوية عليه السلام).

قال رسول اللَّه صلى الله عليه و آله: لا يقبل اللَّه صلاة خمسة نفر:

الآبق من سيّده.

و إمرأة لا يرضى عنها زوجها.

و مدمن الخمر.

و العاقّ.

و آكل الربا( مستدرك الوسائل ج 13 ص 332).

[13]  قال رسول اللَّه صلى الله عليه و آله: ملعون. ملعون. من عقّ والديه ...( كنز الفوائد ج 1 ص 150).

[14]  قال الإمام المجتبى عليه السلام: ... لعن اللَّه ولداً عقّ أبويه( معاني الأخبار ص 118).

قال رسول اللَّه صلى الله عليه و آله لأميرالمؤمنين عليه السلام: اصعد المنبر. و قم- دون مقامي بمرقاة- و قل للناس: ألا من عقّ والديه فلعنة اللَّه عليه ...( الفضائل ص 554).

قال رسول اللَّه صلى الله عليه و آله: ألا من عقّ والديه. فلعنة اللَّه عليه ...( مستدرك الوسائل ج 14 ص 30).

[15] لعن رسول اللَّه صلى الله عليه و آله أربعة: ... إمرأة تخون زوجها في ماله أو في نفسها.

و النائحة. و العاصية لزوجها. و العاقّ ...( مستدرك الوسائل ج 13 ص 94 و ج 15 ص 193).

[16]  قال رسول اللَّه صلى الله عليه و آله: إنّ للَّه‏ملكين. يناجي أحدهما الآخر.

و يقول: اللّهمّ احفظ البارّين بعصمتك.

و الآخر يقول: اللّهمّ أهلك العاقّين بغضبك( مستدرك الوسائل ج 15 ص 176).

[17] ( من جملة ما قاله أبوطالب عليه السلام في وصيّته): ... و اتركوا العقوق و البغي.

ففيهما هلكت القرون- قبلكم-( روضة الواعظين ج 1 ص 322).

[18]  براى اطّلاع از متن اين حديث شريف به صفحه 244 مراجعه فرمائيد.

[19] ( من جملة ما جاء في خبر حول مفاسد آخر الزمان): ... و أطاع الرجل إمرأته. و عقّ والديه( مستدرك الوسائل ج 12 ص 333 و بحار الأنوار ج 31 ص 141 و كنز الفوائد ج 1 ص 141).

( قال أميرالمؤمنين عليه السلام- في حديث- حول علامات الساعة و أشراطها): ... فإذا كان ذلك.

كان الولد غيضاً* ...

* أي: لكثرة عقوق الأبناء للآباء.

يقال: إنّه من علامات الساعة وأشراطها( شرح نهج البلاغة لإبن أبي‏الحديد ج 7 ص 193).

[20] قال رسول اللَّه صلى الله عليه و آله: لا تقوم الساعة حتّى يتمنّى أبو الخمسة أن يكونوا أربعة.

و أبو الأربعة أن يكونوا ثلاثة.

و أبو الثلاثة أن يكونوا اثنين.

و أبو الاثنين أن يكونا واحداً.

و أبو الواحد أن لم يكن له ولد.

للّذي يظهر من العقوق( مستدرك الوسائل ج 15 ص 194).