کار

مردی که تنبلی می کند و در راه کسب روزی حلال تلاش نمی نماید

330- هنگامی که آیه مبارکه:

وَمَن یتَّقِ اللَّهَ یجْعَل لَهُ مَخْرَجاً. وَیرْزُقْهُ مِنْ حَیثُ لَا یحْتَسِبُ [1].

نازل شد. عده ای از یاران پیامبر صلی الله علیه و آله از سعی و تلاش برای کسب رزق و روزی دست کشیدند.

و خود را خانه نشین کرده و مشغول عبادت گشتند.

و گفتند: خدا روزی ما را تضمین کرده است.

هنگامی که خبر عملکرد این گروه به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله رسید. حضرت آن گروه را احضار کرده و به آنها فرمود:

چه چیزی باعث شد که شما مرتکب این امر شوید؟

آنها گفتند: خدا در این آیه روزی ما را تضمین کرده است.

و بهمین خاطر ما به سوی عبادت روی آورده ایم.

در این هنگام پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آنها را مورد سرزنش قرار داده و به آنها فرمود:

شخصی که چنین کاری را انجام دهد. دعای او مستجاب نمی گردد.

بر شما لازم است که در طلب رزق و روزی بکوشید.

آنگاه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: من دشمن دارم مردی را که برای کسب رزق و روزی سعی و تلاش نمی کند. سپس می گوید:- خدایا- به من روزی بده [2].

331- امام باقر علیه السلام در ضمن حدیثی به این مضمون فرمود: من بیزار و متنفّر هستم از مردی که در طلب کسب روزی پشتکار ندارد و پس از روبرو شدن با مشکلی کار را رها می کند و به کناری می نشیند و می گوید: خدایا به من روزی بده.

اما او برای کسب روزی تلاش لازم را نمی کند و به دنبال کار نمی رود.

در حالی که مورچه نیز برای کسب روزی از لانه خود خارج می شود[3].

332- پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: دعای گروهی از افراد امّت من مستجاب نمی گردد.

از جمله آن گروه: مردی است که در خانه خود می نشیند و برای کسب رزق و روزی از خانه خارج نمی گردد و می گوید: خدایا به من روزی بده.

خدای متعال به چنین شخصی می گوید:- ای بنده من- آیا راه سعی و تلاش برای کسب رزق و روزی را برای تو هموار نساخته ام؟

و تو را- در حالی که اعضای بدنت صحیح و سالم است- به انجام آن دعوت نکرده ام؟

و چنانچه تو سعی و تلاش مطلوب را می کردی. در این صورت دستور مرا اطاعت کرده بودی. و- با این کار- باری بر دوش خانواده ات نبودی.

بر تو لازم است که سعی نمایی.

در این صورت اگر خواستم رزق تو را افزون می کنم.

و اگر خواستم رزق تو را اندک می سازم.

واگر با تلاشی که کردی به چیزی دست نیافتی- در این صورت- عذر تو پیش من موجّه خواهد بود[4].

333- امام صادق علیه السلام فرمود: چهار گروه هستند که دعای آنها مستجاب نمی شود:

از جمله آنها مردی است که در خانه می نشیند و می گوید: خدایا به من روزی ده.

به او گفته می شود: آیا خداوند عزّ وجلّ به تو دستور نداده است که در طلب رزق و روزی خود سعی و تلاش نمایی؟[5]

 334- مردی به امام صادق علیه السلام گفت: شخصی را می شناسم که می گوید: در خانه می نشینم و به نماز و روزه و عبادت مشغول می گردم.

و برای رسیدن رزق و روزی دعا می کنم. تا رزق و روزی به سراغ من بیاید.

امام صادق علیه السلام در باره او فرمود: این شخص از جمله گروهی است که دعای آنها مستجاب نمی گردد[6].

335- امام صادق علیه السلام به شخصی فرمود: اگر مردی در خانه خود بنشیند و درب خانه را به روی خود ببندد. چگونه او توقّع دارد که از آسمان چیزی برای او برسد؟[7]

 336- راوی می گوید: امام صادق علیه السلام به من فرمود: عمر بن مسلم چکار می کند؟

من گفتم:- فدایت گردم- او در خانه مشغول عبادت شده و تجارت را رها کرده.

در این هنگام امام صادق علیه السلام در باره او فرمود: وای بر او. آیا او نمی داند شخصی که در راه کسب رزق و روزی سعی و تلاش نمی کند دعایش مستجاب نمی گردد؟[8]

 337- اسباط بن سالم می گوید: روزی بر امام صادق علیه السلام وارد شدم و ایشان از احوال عمر بن مسلم جویا شدند.

من در جواب گفتم: حال او نیکو است. امّا او تجارت و سعی و تلاش در راه کسب رزق و روزی روزی را رها کرده و ترک نموده است.

در این هنگام امام صادق علیه السلام در باره او- سه بار- فرمود: او مرتکب عمل شیطانی شده است [9].

338- راوی می گوید: روزی در نزد امام صادق علیه السلام بودم که آن حضرت از احوال مردی سؤال کردند.

به حضرت گفته شد: او گرفتار شده است.

امام صادق علیه السلام پرسید: او امروز چه می کند؟

به حضرت گفته شد: او در خانه خود نشسته و مشغول عبادت شده است.

امام صادق علیه السلام پرسید: پس چه شخصی خرج و قوت و روزی او را می دهد؟

به امام صادق علیه السلام گفته شد: بعضی از دوستانش خرج زندگی او را تأمین می کنند.

در این هنگام امام صادق علیه السلام فرمود:- به خدا سوگند- عبادت شخصی که خرج زندگی آن مرد را تأمین می کند از او بیشتر است [10].

339- پیامبر اکرم علیه السلام فرمود: نفرین شده است. نفرین شده است. شخصی که بار زندگی خود را بر دوش دیگران می اندازد[11].[12]

پی نوشت ها:

 

[1]  يعنى: كسانى كه تقواى الهى را پيشه خود سازند. خداى متعال براى آنان گشايش قرار داده و رزق آنها را- از جايى كه گمان نمى‏كنند- مى‏رساند.

[2] قال الإمام الصادق عليه السلام: إنّ قوماً من أصحاب رسول اللَّه صلى الله عليه و آله لمّا نزلت:

وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَهُ مَخْرَجاً وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ.

أغلقوا الأبواب. و اقبلوا على العبادة. و قالوا: قد كفينا.

فبلغ ذلك النبيّ صلى الله عليه و آله. فأرسل إليهم. فقال صلى الله عليه و آله: ما حملكم على ما صنعتم؟

قالوا:- يا رسول اللَّه- تكفّل( 1) لنا بأرزاقنا. فأقبلنا على العبادة.

فقال صلى الله عليه و آله: إنّه من فعل ذلك. لم يستجب( اللَّه)( 2) له.

عليكم بالطلب( الكافي ج 5 ص 84 و من لا يحضره الفقيه ج 3 ص 119).

قال رسول اللَّه صلى الله عليه و آله: إنّي لأبغض الرجل فاغراً فاه- إلى ربّه- يقول: ارزقني.

و يترك الطلب( من لا يحضره الفقيه ج 3 ص 120).

( و في حديث آخر هكذا): إنّ اللَّه يبغض العبد فاغراً فاه و يقول: اللّهمّ ارزقني.

و يترك الطلب( عوالي اللئالي ج 4 ص 22).

لمّا نزل قوله تعالى وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَهُ مَخْرَجاً وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ.

انقطع رجال من الصحابة في بيوتهم. و اشتغلوا بالعبادة- وثوقاً بما ضمن لهم-.

فعلم النبيّ صلى الله عليه و آله ذلك. فعاب ما فعلوه. و قال صلى الله عليه و آله: إنّي لأبغض الرجل فاغراً فاه إلى ربّه يقول: اللّهمّ ارزقني. و يترك الطلب( عوالي اللئالي ج 2 ص 108 و مستدرك الوسائل ج 13 ص 15).

[3] قال الإمام الباقر عليه السلام: إنّي أجدني أمقت الرجل يتعذّر عليه المكاسب. فيستلقي على قفاه و يقول: اللّهم ارزقني. و يدع أن ينتشر في الأرض و يلتمس من فضل اللَّه.

و الذرّة تخرج من جحرها تلتمس رزقها( من لا يحضره الفقيه ج 3 ص 95).

( 1) في الفقيه هكذا: تكفّل اللَّه عزّ و جلّ بأرزاقنا.

( 2) ما بين القوسين لم يذكر في الكافي.

[4] قال رسول اللَّه صلى الله عليه و آله: إنّ أصنافاً من امّتي لا يستجاب لهم دعاؤهم: ... و رجل يقعد في بيته.

و يقول: ربّ ارزقني.

و لا يخرج. و لا يطلب الرزق.

فيقول اللَّه عزّ وجلّ له:- عبدي- ألم اجعل لك السبيل إلى الطلب. والضرب في الأرض بجوارح صحيحة- فتكون قد اعذرت فيما بيني و بينك في الطلب. لإتّباع أمري.

و ليكلا تكون كَلّاً على أهلك؟

فإن شئت رزقتك. و إن شئت قتّرت عليك. و أنت غير معذور عندي ...( الكافي ج 5 ص 67).

[5] قال الإمام الصادق عليه السلام: أربعة لا تستجاب لهم دعوة: رجل جالس في بيته يقول:

اللّهم ارزقني.

فيقال له: ألم آمرك بالطلب ...( الكافي ج 2 ص 511).( راجع: العوالي ج 4 ص 22).

قال الإمام الصادق عليه السلام: ... الثلاثة الّذين يردّ دعاؤهم عليهم: ... رجل جلس في بيته و ترك الطلب. ثمّ يقول:- يا ربّ- ارزقني.

فيقول اللَّه عزّ وجلّ: ألم أجعل لك السبيل إلى الطلب للرزق( الخصال ص 160).

قال عليه السلام: الثلاثة الّذين يردّ دعاؤهم: ... رجل جلس في بيته و لا يسعى في طلب الرزق.

و يقول:- يا ربّ- ارزقني.

فيقول الربّ عزّ وجلّ: ألم أجعل لك سبيلًا إلى طلب الرزق( من لا يحضره الفقيه ج 2 ص 39).

قال رسول اللَّه صلى الله عليه و آله: خمسة لا يستجاب لهم: ... و رجل جلس في بيته و قال: اللّهمّ ارزقني.

و لم يطلب( الخصال ص 299).

الوليد بن صبيح عن الصادق عليه السلام أ نّه قال: ثلاثة يدعون فلا يستجاب لهم- أو قال عليه السلام: يردّ عليهم دعائهم-: ... رجل أمسك عن الطلب. فيقول: اللّهمّ ارزقني.

فيقول اللَّه تعالى: ألم أجعل لك السبيل إلى الطلب؟( من لا يحضره الفقيه ج 3 ص 103).

[6]  عن عمر بن يزيد قال: قلت لأبي عبداللَّه عليه السلام: رجل قال: ل أقعدنّ في بيتي. و ل اصلّينّ.

و ل اصومنّ. و ل أعبدنّ ربّي. فأمّا رزقي فسيأتيني؟

فقال أبو عبداللَّه عليه السلام: هذا أحد الثلاثة الّذين لا يستجاب لهم( الكافي ج 5 ص 77).

[7] عن عمر بن يزيد قال: قال أبو عبداللَّه عليه السلام: أرأيت لو أنّ رجلًا دخل بيته واغلق بابه.

أكان يسقط عليه شي‏ء من السماء؟( الكافي ج 5 ص 78).

[8]  عن عليّ بن عبدالعزيز قال: قال( لي)( 1) أبو عبداللَّه عليه السلام: ما فعل عمر بن مسلم؟

قلت:- جعلت فداك- أقبل على العبادة. و ترك التجارة؟

فقال عليه السلام:- ويحه- أما علم أنّ تارك الطلب لا يستجاب له( دعوة)( 2)( الكافي ج 5 ص 84 و من لا يحضره الفقيه ج 3 ص 119).

[9] عن أسباط بن سالم قال: دخلت على أبي عبد اللَّه عليه السلام. فسألنا عن عمر بن مسلم ما فعل؟

فقلت( 3): صالح. و لكنّه قد ترك التجارة؟

فقال أبو عبداللَّه عليه السلام: عمل الشيطان- ثلاثاً-( الكافي ج 5 ص 75 و التهذيب ج 6 ص 374).

( 1) ما بين القوسين لم يذكر في الفقيه.

( 2) ما بين القوسين لم يذكر في الكافي.

( 3) في التهذيب: فقلنا.

[10] عن سليمان بن معلّى بن خنيس عن ابيه قال: سأل أبو عبد اللَّه عليه السلام عن رجل- و أنا عنده-

فقيل له: أصابته الحاجة.

قال عليه السلام: فما يصنع اليوم؟

قيل: في البيت يعبد ربّه.

قال عليه السلام: ف من أين قوته؟

قيل: من عند بعض إخوانه.

فقال أبو عبداللَّه عليه السلام:- و اللَّه- ل الّذي يقوته. أشدّ عبادة منه( الكافي ج 5 ص 78).

[11]  يعنى: سعى و تلاش مطلوب- در راه كسب رزق و روزى حلال- را بكار نمى‏گيرد.

و بار زندگى خود و خانواده‏اش را بر دوش ديگران مى‏اندازد.

[12]  قال رسول اللَّه صلى الله عليه و آله: ملعون. ملعون. من ألقى كَلّه على الناس( الكافي ج 5 ص 72 و من لايحضره الفقيه ج 2 ص 38 و تحف العقول ص 37).

غلمان...